Antyoksydanty naturalne vs syntetyczne

Antyoksydanty odgrywają kluczową rolę w ochronie organizmu przed szkodliwym stresem oksydacyjnym, który może prowadzić do uszkodzenia komórek, starzenia się i rozwoju chorób przewlekłych, takich jak nowotwory, choroby serca czy cukrzyca. W kontekście diety i suplementacji mamy do czynienia z dwoma głównymi źródłami antyoksydantów: naturalnymi i syntetycznymi. Choć obie formy mogą być skuteczne w ochronie zdrowia, pojawia się pytanie, która z nich jest bardziej korzystna. W tym wpisie przedstawiamy najnowsze badania, które pomogą odpowiedzieć na to pytanie. 

Antyoksydanty to substancje, które neutralizują wolne rodniki - niestabilne cząsteczki powstające w wyniku normalnych procesów metabolicznych w organizmie, a także pod wpływem stresu, zanieczyszczeń środowiskowych czy promieniowania UV. Wolne rodniki mogą uszkadzać komórki, białka i DNA, prowadząc do rozwoju wielu chorób przewlekłych. Antyoksydanty, poprzez neutralizowanie tych szkodliwych cząsteczek, pomagają utrzymać równowagę i wspierają zdrowie.

Antyoksydanty naturalne są obecne w wielu produktach spożywczych, takich jak owoce, warzywa, orzechy, nasiona, przyprawy, a także w niektórych napojach, jak herbata czy kawa. Do najważniejszych antyoksydantów naturalnych należą witaminy C i E, polifenole, flawonoidy, karotenoidy oraz inne substancje roślinne.

Zalety antyoksydantów naturalnych:

1. Synergia składników odżywczych: Antyoksydanty w produktach naturalnych często występują w towarzystwie innych korzystnych substancji, takich jak błonnik, minerały czy fitochemikalia, które wspierają ich działanie. Badania wykazują, że spożywanie pełnowartościowych produktów spożywczych, takich jak owoce i warzywa, ma korzystniejszy wpływ na zdrowie niż izolowanie pojedynczych składników.
2. Wysoka biodostępność: Antyoksydanty naturalne są zazwyczaj lepiej przyswajalne przez organizm. W badaniach potwierdzono, że ich forma w połączeniu z innymi składnikami diety zwiększa ich skuteczność w walce ze stresem oksydacyjnym (Świderski 2018).

Badania opublikowane w Frontiers in cardiovascular medicine (2023) wykazały, że spożycie owoców bogatych w polifenole, takich jak jagody czy granaty, poprawia wskaźniki zdrowia serca i zmniejsza stan zapalny w organizmach osób narażonych na chroniczny stres oksydacyjny. Co ważne, wyniki te wskazują na synergistyczne działanie polifenoli z innymi składnikami odżywczymi obecnymi w tych produktach (Hedayati  i wsp., 2023). Inne badanie opublikowane w International journal of sport nutrition and exercise metabolism pokazuje, że regularne spożywanie warzyw bogatych w karotenoidy, takich jak marchewka i szpinak, może poprawić zdolności regeneracyjne mięśni po wysiłku fizycznym, co jest szczególnie istotne dla sportowców i osób aktywnych fizycznie (Nieman i wsp., 2018).

Antyoksydanty syntetyczne, takie jak syntetyczna witamina C (kwas askorbinowy), witamina E (tokoferol) oraz inne substancje, są wytwarzane w laboratoriach i stosowane w suplementach diety, produktach spożywczych oraz kosmetykach. Są łatwo dostępne i tańsze w produkcji, co sprawia, że cieszą się dużą popularnością wśród konsumentów.

Zalety antyoksydantów syntetycznych:

1. Dokładne dawkowanie: Antyoksydanty syntetyczne pozwalają na precyzyjne dawkowanie, co może być korzystne w przypadku osób z niedoborami konkretnych składników odżywczych.
2. Wygoda: Suplementy zawierające syntetyczne antyoksydanty są łatwe do spożycia, szczególnie dla osób, które mają trudności z uzyskaniem odpowiedniej ilości tych substancji z diety (Świderski 2018).

Choć syntetyczne antyoksydanty mogą być skuteczne w ochronie przed stresem oksydacyjnym, niektóre badania sugerują, że ich działanie może różnić się od naturalnych odpowiedników. W 2022 roku badanie przeprowadzone przez Pereira i wspólników wykazało, że syntetyczna witamina E, w przeciwieństwie do jej naturalnej formy, może mieć mniej korzystny wpływ na ochronę komórek przed stresem oksydacyjnym (Pereira  i wsp., 2022). Dodatkowo, badania prowadzone przez Mussa i wspólników   w 2022 roku sugeruje, że nadmierna suplementacja syntetycznymi antyoksydantami może zwiększać ryzyko rozwoju niektórych typów nowotworów, zwłaszcza u osób narażonych na intensywne stresy oksydacyjne, jak palacze czy osoby narażone na zanieczyszczenie powietrza (Mussa i wsp., 2022). Zbyt duże dawki syntetycznych antyoksydantów mogą także prowadzić do zaburzeń w metabolizmie innych składników odżywczych.

Choć zarówno antyoksydanty naturalne, jak i syntetyczne pełnią ważną rolę w ochronie zdrowia, najnowsze badania wskazują na wyższość tych pierwszych, zwłaszcza gdy pochodzą z pełnowartościowych produktów spożywczych, takich jak owoce, warzywa, orzechy i przyprawy. Ich działanie jest bardziej kompleksowe i synergistyczne, co przekłada się na lepsze efekty zdrowotne. Syntetyczne antyoksydanty mogą być pomocne w przypadkach niedoborów lub jako suplementacja w określonych celach zdrowotnych, jednak ich długotrwałe stosowanie w nadmiarze wiąże się z pewnym ryzykiem.

Zatem najlepszym rozwiązaniem jest stawianie na zrównoważoną dietę bogatą w naturalne źródła antyoksydantów, a suplementację antyoksydantami syntetycznymi traktować jako uzupełnienie, a nie podstawę diety.

Bibliografia:

1. Hedayati, N., Yaghoobi, A., Salami, M., Gholinezhad, Y., Aghadavood, F., Eshraghi, R., Aarabi, M. H., Homayoonfal, M., Asemi, Z., Mirzaei, H., Hajijafari, M., Mafi, A., & Rezaee, M. (2023). Impact of polyphenols on heart failure and cardiac hypertrophy: clinical effects and molecular mechanisms. Frontiers in cardiovascular medicine, 10, 1174816. https://doi.org/10.3389/fcvm.2023.1174816
2. Nieman, D. C., Capps, C. L., Capps, C. R., Shue, Z. L., & McBride, J. E. (2018). Effect of 4-Week Ingestion of Tomato-Based Carotenoids on Exercise-Induced Inflammation, Muscle Damage, and Oxidative Stress in Endurance Runners. International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 28(3), 266–273. https://doi.org/10.1123/ijsnem.2017-0272
3. Pereira, R., Costa, M., Velasco, C., Cunha, L. M., Lima, R. C., Baião, L. F., Batista, S., Marques, A., Sá, T., Campos, D. A., Pereira, M., Jesus, D., Fernández-Boo, S., Costas, B., Pintado, M., & Valente, L. M. P. (2022). Comparative Analysis between Synthetic Vitamin E and Natural Antioxidant Sources from Tomato, Carrot and Coriander in Diets for Market-Sized Dicentrarchus labrax. Antioxidants (Basel, Switzerland), 11(4), 636. https://doi.org/10.3390/antiox11040636
4. Mussa, A., Mohd Idris, R. A., Ahmed, N., Ahmad, S., Murtadha, A. H., Tengku Din, T. A. D. A. A., Yean, C. Y., Wan Abdul Rahman, W. F., Mat Lazim, N., Uskoković, V., Hajissa, K., Mokhtar, N. F., Mohamud, R., & Hassan, R. (2022). High-Dose Vitamin C for Cancer Therapy. Pharmaceuticals (Basel, Switzerland), 15(6), 711. https://doi.org/10.3390/ph15060711
5. Świderski F. (red.): Żywność wygodna i żywność funkcjonalna, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa. 2018

‍